Thành cổ Diên Khánh, một di tích lịch sử văn hóa nổi tiếng tại huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa. Là biểu tượng của nhiều sự kiện lịch sử quan trọng. Được xây dựng vào năm 1793 bởi chúa Nguyễn trong thời kỳ chiến tranh với Tây Sơn, Thành Diên Khánh nằm cách thành phố Nha Trang 10 km về phía Tây.
Sau khi Nguyễn Huệ mất, nhà Tây Sơn suy yếu, Nguyễn Ánh cùng Võ Tánh và Nguyễn Văn Trương đem quân tiến đánh Diên Khánh và quyết định xây dựng nơi đây thành căn cứ vững chắc, một vành đai phòng ngự kiên cố từ xa. Diện tích của thành khoảng 36.000 m², là một quần thể kiến trúc quân sự theo kiểu Vauban, một mô hình phổ biến vào thế kỷ 17 – 18 ở Tây Âu. Tường thành hình lục giác, có chu vi 2.693 m đắp bằng đất, cao khoảng 3,5 m, và bên ngoài được bao quanh bởi hào nước sâu từ 3 đến 5 m, rộng từ 20 đến 30 m.
Kiến trúc đặc trưng của thành cổ Diên Khánh bao gồm hệ thống hào sâu và hai bậc thang bên trong dùng làm đường lên xuống. Các góc của thành được đắp nhô ra để dễ dàng quan sát và mỗi góc có một khoảng đất rộng dùng làm chỗ trú quân. Pháo đài góc, một đặc điểm nổi bật của kiến trúc Vauban, được dùng để đặt súng đại bác. Trên thành cũng được trồng nhiều tre và cây gai để tăng độ vững chắc và tạo thành hàng rào phòng ngự.
Ban đầu, thành có 6 cổng, nhưng hiện nay chỉ còn lại 4 cổng: Đông, Tây, Tiền (phía Nam), và Hậu (phía Bắc), với cổng Đông và Tây được nối bởi một con đường độc đạo. Các cổng của thành được xây bằng gạch nung và trát vôi vữa, có vòm cuốn và lối đi phía dưới, phản ánh kỹ thuật xây dựng và thiết kế phòng thủ tiên tiến vào thời đó.
Thành cổ Diên Khánh không chỉ là một công trình quân sự mà còn là một di sản văn hóa, chứa đựng nhiều giá trị lịch sử, quân sự, kiến trúc, và nghệ thuật, phản ánh bề dày lịch sử và tinh thần bất khuất của người dân Việt Nam
Thành cổ Diên Khánh giữ một vai trò quan trọng trong bức tranh du lịch của tỉnh Khánh Hòa, bởi nó không chỉ là một di tích lịch sử mà còn là một điểm đến hấp dẫn đối với du khách quan tâm đến du lịch văn hoá. Sự vững chắc và độc đáo của kiến trúc Vauban, cùng với câu chuyện lịch sử phong phú mà nó chứa đựng, đã biến Thành cổ Diên Khánh thành một trong những điểm tham quan không thể bỏ qua khi du khách đến với Khánh Hòa.
Vị trí của thành cổ, cách trung tâm thành phố Nha Trang khoảng 10km về hướng Tây, nên có thể dễ dàng di chuyển từ trung tâm, đồng thời cũng cung cấp một góc nhìn sâu hơn vào lịch sử và văn hóa của khu vực Nam Trung Bộ Việt Nam. Du lịch lịch sử, như tại Thành cổ Diên Khánh, giúp du khách hiểu thêm về quá khứ của địa phương, qua đó tạo ra một trải nghiệm du lịch phong phú và đa dạng hơn.
Ngoài giá trị lịch sử, Thành cổ Diên Khánh còn đóng góp vào du lịch Khánh Hòa qua việc kết hợp với các hoạt động văn hóa, giáo dục và giải trí. Du khách có thể tham gia các tour du lịch, workshop về lịch sử và kiến trúc, hoặc tham dự các sự kiện văn hóa được tổ chức tại đây. Điều này không chỉ làm phong phú thêm trải nghiệm cho du khách mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị của di tích.
Với sự phát triển của du lịch lịch sử, Thành cổ Diên Khánh không chỉ là một biểu tượng của quá khứ mà còn là một cầu nối quan trọng để truyền bá giá trị văn hóa, lịch sử của Việt Nam đến với bạn bè quốc tế, góp phần làm phong phú thêm hình ảnh du lịch của Khánh Hòa nói riêng và Việt Nam nói chung. Điều này cho thấy, Thành cổ Diên Khánh không chỉ quan trọng với những ai quan tâm đến lịch sử mà còn với cả những người đam mê khám phá văn hóa và du lịch.
